De pijpleiding die Vlaanderen splijt
De Standaard schreef enkele zeer interessante artikels over de impact die de Leidingstraat heeft op verschillende facetten in onze samenleving, de landbouw, de mensen, de natuur, ons erfgoed en de haven en economie.
DE IMPACT OP:
LANDBOUW – MENSEN – NATUUR – ERFGOED – HAVEN & ECONOMIE
Deel 1:
De impact van de leidingstraat op de Landbouw
Een ondergrondse bundeling pijpleidingen die dwars door Vlaanderen loopt: het is anno 2021 ongezien ambitieus. Een strook van 45 meter breed en minstens 130 kilometer lang. De schade? Mensen dreigen onteigend te worden, waardevol natuurgebied omwoeld, bos gekapt en landbouwgrond verstoord. De winst? De Antwerpse haven en de belangrijkste chemiebedrijven in ons land worden verbonden met het Duitse Ruhrgebied.
Door Sarah Vankersschaever
Dronebeelden Sébastien Van Malleghem / Haven Antwerpen
Foto’s Kristof Vadino
zaterdag 21 augustus 2021
De Vlaamse overheid onderzoekt momenteel drie mogelijke trajecten door de provincies Antwerpen, Vlaams-Brabant en Limburg – het noordelijk, het centraal en het gecombineerd tracé – en wil dit najaar bekendmaken welk traject de voorkeur geniet. De Standaard fietste het noordelijke tracé af, omdat dit weleens het traject van de minste weerstand kan worden: er staan namelijk het minste woningen op het spel. We peilen de impact op landbouw, natuur, erfgoed en mensen, maar ook het belang van de leidingstraat voor de energietransitie en de Belgische economie.
IMPACT OP LANDBOUW
‘Je rommelt niet in goeie grond, dat weet elke boer’
De landbouwers beseffen dat hun gronden de weg van de minste weerstand vormen. ‘Als je met je leidingen tien hectare kunt doorsteken en slechts één gezin ongemak bezorgt, is dat in Vlaanderen een ongelooflijke meevaller.’ Alleen is het niet de eerste keer dat er zo wordt gedacht aan de tekentafel.
Geen mens wil er een litteken bij zonder eerst overtuigd te zijn van de reden waarom er moet worden gesneden. Als het over een landschap gaat, is dat net zo. Zeker als het ‘ons’ of ‘mijn’ landschap is. Vooral vanop een koersfiets – het ding waarop je kruipt om minder met jezelf bezig te zijn en des te meer met alles rondom je heen – valt het op: in Vlaanderen is alle grond bestemd. De akkers, de woonerven, de bossen, de wegen, de bermen, alles is van deze of gene.
Als iemand dus een incisie wil maken van 45 meter breed en 175 kilometer lang, roept dat veel vragen op. De leidingstraat die de Antwerpse haven met het Ruhrgebied moet verbinden, loopt genadeloos door een lappendeken van persoonlijke belangen. Dat zal sowieso pijn doen, wisten ook de ingenieurs achter de tekentafel. En dus proberen ze te snijden waar het volgens hen het minst hard bloedt: in landbouwgrond.
369 hectare akkers en velden zou de noordelijke leidingstraat doorkruisen. ‘Tien hectare daarvan is van mij’, zegt Jan Luyckx, landbouwer in Loenhout, een deelgemeente van Wuustwezel. Hij vindt het niet gek dat er iemand in koersoutfit in zijn koeienstal staat, hij heeft zelf lang gefietst. ‘Op zondag. Maar toen begon de ploeg ook in de week te trainen. We hebben ruim 800 koeien, die wachten niet wanneer ik wil fietsen.’
Maar terug naar de leidingstraat. Luyckx heeft er al van wakker gelegen. Zijn boerenburen ook. Ze hebben allemaal een bezwaarschrift ingediend. Ook enkele collega’s die er nochtans geen last van hebben. Uit sympathie. ‘Die leiding zou door mijn beste grond lopen’, zegt Luyckx. ‘Zwaardere kleigrond die het vocht goed vasthoudt, ook in lange periodes van droogte. In zo’n grond wil je niet dat er gerommeld wordt, dat weet elke boer.’ Zijn grootvader en enkele andere boeren zijn ooit nog de boel kort en klein gaan slaan op het gemeentehuis toen hun grond bedreigd werd door graafmachines. ‘Maar dat was vroeger. Vandaag stuur je een ambtelijk briefje, meer kun je niet doen. Wat denk jij? Zou dat iets uithalen?’
‘Wij dachten altijd: de Antwerpse haven? Die ligt ver weg. Maar kijk, straks snijdt ze misschien door onze achtertuin’
Jan Luyckx
Werken, werken, werken
Langs het hele traject zijn we elf erven opgedraaid. We leerden dat de oudere generaties een stuk minder goed op de hoogte zijn. Tenzij ze zich engageren in de lokale gemeenteraad of voor het Algemeen Boerensyndicaat (ABS), want daar is de leidingstraat een item. Sommige landbouwers zijn de laatsten in een lange familietraditie en wanneer ze beseffen dat hun boerderij samen met hen zal sterven, reageren ze eerder gelaten op het nieuws. Maar de jongere en tussengeneraties lezen over de leidingen op sociale media en in de krant, en houden nauw contact met de buren. Zij zijn bang voor oogst- en waardeverlies.
Algemeen bespeurden we een grote ‘dreigingsvermoeidheid’. In Wuustwezel, bijvoorbeeld, kwam eerst de E19-snelweg, toen de hogesnelheidslijn, toen een tiental windmolens, toen de Fluxys-gasleiding, toen een nieuw oprittencomplex en nu mogelijk een leidingstraat.
Voor Rob Dierckx en Ingrid Leenaerts uit Geel, bijvoorbeeld, is die stilaan de druppel te veel. ‘De leidingstraat interesseert ons nul de botten. Je kunt die plannen gaan inkijken, maar we snappen daar toch niets van. We hebben grotere zorgen: ze willen een groot stuk van onze akkers onder water zetten omdat de Zegge, het natuurgebied hier vlakbij, met verdroging kampt. Ik krijg geen nieuwe vergunning en mag niet uitbreiden zolang niet duidelijk is of ze nu moeras of landbouw willen. Dit melkveebedrijf is ons leven, mogelijk ook het leven van onze kinderen, maar anderen beslissen erover. Het enige wat wij nog kunnen of moeten doen, is werken. Dus die leiding: ik hoor het wel.’
Dubbel getroffen
Waar iedereen – betrokken of niet – het over eens is: je kunt zien wanneer een ondergrondse leiding door je akker loopt. ‘Ze zeggen wel: “We graven voorzichtig en we scheiden de vruchtbare grond van de ondergrond”, maar nadien is je opbrengst minder’, zegt Mathias De Vulder, door de liefde weggeplukt uit Geraardsbergen.
Hij en zijn vrouw Hanne Van Wolveren zijn vorige maand getrouwd en naast hun huis in Wuustwezel liggen de funderingen klaar voor een tweede koeienstal. Ze zijn mid-twintigers, de volgende generatie.
Hun oom Roger Aernouts, van wie ze het bedrijf overnemen, heeft het al met eigen ogen gezien. ‘Je ziet het vanuit de lucht en je merkt het ter plaatse: bij nat weer trekt het water moeilijker weg, bij droog weer droogt de grond sneller uit en op het einde van de rit heb je op die strook een minder goede oogst. Dus hoe voorzichtig ze de aarde ook omwoelen met graafmachines: ze is omgewoeld en ze is met zwaar materiaal overreden. Grond vergeet dat niet. In geen tientallen jaren.’
Een bijkomende bezorgdheid is de mogelijke boscompensatie die de aanleg van de leidingstraat met zich brengt. Als het noordelijke tracé er komt, zou er in totaal 189 hectare bos gekapt worden. Die zal gecompenseerd moeten worden. ‘En dat gebeurt nog altijd vaak op landbouwgrond’, zegt Vanessa Saenen, woordvoerster van de Boerenbond. ‘Zo zouden landbouwers dubbel getroffen worden en neemt de druk op de grond verder toe.’
FACTCHECK
‘De oorspronkelijke bodemstructuur en het landgebruik kunnen na aanleg van de leidingen worden hersteld.’
(Uit de startnota ‘GRUP Leidingstraat Antwerpen-Ruhr(Geleen)’, p. 51)